تاریخچه حمل و نقل دریایی در ابتدا به ساخت قایق های چوبی در سالیان دور باز می گردد. در گذشته انسان ها با استفاده از قایق های ساده روی آب ها سفر کرده و برخی از وسایل خود را با آن جابجا می کردند.
این سفرها در ابتدا برای گذر از رودخانه ها و دریاچه ها بود. اما با گذشت زمان آنها به فکر سفرهای دریایی طولانی تر و تجارت با سرزمین های دور افتادند. با گذشت زمان کشتی های ساده به کشتی های بزرگ تر و مجهزتر تبدیل شدند و انسان ها توانستند از طریق دریاها و اقیانوس ها به نقاط دورتر نیز سفر کنند.
این سفرها نقشی اساسی در تحول تجارت و فرهنگ بشریت ایجاد کرد و در نهایت منجر به ساختن کشتی های باربری و شکل گیری صنعت حمل دریایی گردید.
در ادامه به توضیح بیشتر و دقیق تر تاریخچه حمل و نقل دریایی می پردازیم و موارد مرتبط با آن را مورد بررسی قرار می دهیم.
تاریخچه حمل و نقل دریایی طی دوران مختلف شکل گرفت و به شکل امروزی ایجاد شد. در ادامه این دوره های زمانی را یک به یک شرح می دهیم.
دوران باستان
حدود ده هزار سال پیش با آغاز تجارت و حمل و نقل مواردی نظیر دریانوردی، انبارداری، بسته بندی و ساخت جاده ها از حاشیه دریاها به دل سرزمین ها رونق گرفت. مصریان باستان و سمری ها از جمله اولین مردمانی بودند که از کشتی ها برای حمل و نقل و تجارت استفاده می کردند.
دوران یونان و روم باستان
یونانیان و رومیان باستان با ساخت کشتی های جنگی و تجاری تحولی شگرف در صنعت دریانوردی ایجاد کردند. آنان از کشتی های بادبانی برای حمل و نقل، جنگ و ارتباط بین شهرها و جزایر استفاده می کردند. این کشتی ها به آن ها اجازه می داد تا به سرزمین های دورتر سفر نموده و به واسطه حمل و نقل دریایی با ملل دیگر تجارت کنند.
قرون وسطی
در قرون وسطی اروپایی ها با ساخت کشتی های مستحکم تر و مجهزتر به اکتشافات دریایی و تجارت با سرزمین های دورتر پرداختند که همین امر نقش مهمی در تاریخچه شکل گیری حمل نقل دریایی داشت. علاوه بر این وایکینگ ها نیز با ساخت کشتی های سریع و مقاوم در این زمینه پیشگام بودند.
قرون ۱۵ و ۱۶ میلادی
کشف سرزمین های جدید در قرن های ۱۵ و ۱۶ توسط کریستف کلمبوس راهی برای دسترسی به هند و سایر نقاط جدید دیگر بود که باعث گسترش عظیم حمل و نقل دریایی شد. این اکتشافات راه را برای تجارت جهانی و تبادل فرهنگ ها و ایده ها هموار کرد زمینه ای برای شکل گیری تاریخچه حمل و نقل دریایی مدرن شد.
قرن ۱۷ میلادی
در قرن هفدهم میلادی هلندی ها با تاسیس شرکت هند شرقی منجر به تحول بزرکی در تاریخچه حمل و نقل دریایی شدند. این شرکت کشتی های بلندی را تحت عنوان کشتی های پینانس (Pinnace) طراحی و تولید کرد که اقیانوس پیما بودند و سه پایه مربعی همه کاره داشتند.
بادبان های بزرگ و منحصر به فرد این نوع از کشتی ها امکان باربری دریایی و جابجایی مسافران از مسیرهای آبی طولانی از جمله هفت دریا را فراهم می کرد و همین امر منجر به رشد و گسترش تجارت دریایی در قرن هفدهم و حتی قرون بعدی شد.
دوران انقلاب صنعتی
با آغاز انقلاب صنعتی در سده های ۱۸ و ۱۹ کشتی های بخار و سپس کشتی های موتوری جایگزین کشتی های بادبانی شدند. این اقدام باعث افزایش سرعت و کارایی حمل و نقل از راه آبی شد و تحولی شگفت را در تاریخچه حمل و نقل دریایی ایجاد کرد.
دوران جنگ جهانی
در طول جنگ های جهانی اول و دوم، نیاز به کشتی های پیشرفته تر و مجهزتر منجر به پیشرفت های چشمگیری در صنعت کشتی سازی شد. این موارد در نهایت منجر به ساخت کشتی های غول پیکر و پیشرفته تر گردید.
قرن ۲۰ میلادی
پس از ایجاد کانال های آبی بزرگی نظیر کانال سوئز و پاناما مدت زمان حمل و نقل دریایی و هزینه های جانبی آن کاهش یافت و همین موضوع باعث گسترش تجارت دریایی گردید. در اواسط قرن بیستم شرکت های سازنده کشتی در تلاش برای ساخت کشتی هایی با سرعت بالاتر، کارایی بهینه تر، تجهیزات پیشرفته تر و مدرن تر بودند و در نهایت هم موفق به انجام آن شدند.
به طوری که کشتی های مسافری و باربری از نظر ظاهری و نوع عملکرد تغییراتی را به همراه داشتند و پس از گذشت مدتی کشتی های با موتور دیزل جایگزین کشتی های بخار شدند.
دوران مدرن
امروره کشتی های باربری مدرن در انواع مختلف طراحی و ساخته می شوند و هر یک از آنها برای جابجایی نوع خاصی از بارها کاربرد دارند. در واقع می توان گفت که در حال حاضر صنعت حمل و نقل دریایی از پیشرفته ترین و بروزترین تجهیزات بهره می برد و عملیات تخلیه و بارگیری و سایر فعالیت های بندری براساس آخرین تکنولوژی روز و به کمک مدرن ترین ابزارها انجام می گیرد.
تاریخچه حمل و نقل دریایی در ایران
تاریخچه حمل و نقل دریایی در ایران را می توان به دوران باستان نسبت داد. بنادر ایران مانند بندرعباس، بندر کنگ و بندر ماهشهر به عنوان مراکز مهم تجاری و دریایی به رونق اقتصادی و تبادل کالا و فرهنگ با دیگر ملل کمک کرده اند.
در دوره صفویه با توسعه بنادر و ارتقای آنها، تجارت دریایی ایران رونق بیشتری پیدا کرد. با آغاز دوره معاصر و توسعه صنعتی نیز حمل و نقل دریایی به عنوان یک روش اساسی برای حمل و نقل بارها و مسافرین به رشد و توسعه خود ادامه داد.
امروزه نیز صنعت حمل و نقل دریایی در ایران همگام با تکنولوژی روز جهان پیش می رود و هم اکنون بنادر جنوبی ایران از نظر تجارت دریایی و حجم بارگیری و تخلیه محموله ها جزو شلوغ ترین و پرتردترین بنادر خاورمیانه به حساب می آیند.
تاریخچه حمل و نقل دریایی کانتینری
در سال ۱۹۵۶ مالکوم مک لین با ایده استفاده از کانتینرهای استاندارد برای حمل بار انقلابی در صنعت کشتیرانی ایجاد کرد. این روش جدید به نام کانتینریزاسیون، بارگیری و تخلیه را آسان تر، سریع تر و کم هزینه تر کرد و حفظ ایمنی کالاها در طول سفر را افزایش داد.
با پذیرش این ایده در دهه ۱۹۶۰ روش حمل کانتینری در سراسر جهان گسترش یافت و صنعت حمل و نقل دریایی به طور قابل توجهی توسعه پیدا کرد. امروزه حمل و نقل کانتینری مهم ترین روش برای حمل دریایی بارها و محموله های مختلف محسوب می شود.
تاریخچه شکل گیری کنوانسیون های حمل و نقل دریایی
اولین کنفرانس برای بازنگری قوانین دریا در فوریه سال ۱۹۴۸ برگزار شد و در ۶ مارس سال ۱۹۴۸ نیز کنوانسیون تأسیس سازمان مشورتی دریایی بین دولتی (IMCO) به تصویب رسید.
این کنوانسیون در سال ۱۹۵۸ لازم الاجرا شد و ۲۱ کشور نیز به عضویت آن درآمدند. کنوانسیون سازمان بین المللی دریانوردی تا سال ۲۰۲۱ دستخوش اصلاحاتی شد و در حال حاضر نیز ۱۷۶ کشور و سه عضو وابسته در آن عضویت دارند.
این کنوانسیون به طور کلی قوانین اساسی دریاها را تنظیم می کند و مقرراتی را در مورد پیشگیری از آلودگی هایی دریایی ارائه می دهد.
تاریخچه تصویب قانون دریایی در ایران
در دهه ۱۳۳۰ شمسی با افزایش تجارت دریایی در ایران، نیاز به توسعه صنعت حمل و نقل دریایی و ایجاد شرکت های کشتیرانی ملی احساس شد. در سال ۱۳۱۱ قانون تجارت ایران به تصویب رسید و در سال ۱۳۱۷ نیز آیین نامه ای برای فعالیت های بندری، وظایف کارکنان دریایی و ورود و خروج کشتی ها تصویب گردید.
از طرف دیگر افزایش تردد کشتی ها نیازمند ایجاد یک سیستم حقوق دریایی مستقل در ایران بود. بر اساس آن در سال ۱۳۴۰ کمیته ای متشکل از کارشناسان حقوق دریا و اقتصاد، تدوین قانون دریایی ایران را آغاز کرد. نخستین قانون دریایی ایران در سال ۱۳۴۲ به تصویب هیئت وزیران رسید و پس از تصویب کمیسیون مشترک مجلسین در سال ۱۳۴۳ به مرحله اجرا درآمد.
نتیجه گیری
با توجه به تاریخچه حمل و نقل دریایی می توان گفت که این روش از حمل و نقل در دنیای امروزی نقش کلیدی را در تجارت بین المللی و توسعه اقتصادی دارد.
افزایش صادرات دریایی نیز اهمیت این صنعت را دو چندان کرده است. برای تسهیل تجارت دریایی و افزایش کارایی آن لازم است که قوانین و مقررات بین المللی در این زمینه آشنا شوید و نسبت به آنها اطلاعات کافی داشته باشید.
در این مطلب سعی بر آن شد تا تاریخچه حمل نقل دریایی و موارد مرتبط با آن به طور کامل بررسی و شرح داده شود. در انتها امیدواریم که مطالعه این مطلب برایتان مفید و کاربردی بوده باشد.
