صادرات ماهی به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب ایران و دسترسی به آب های جنوبی و شمالی همواره جایگاه ویژه‌ای در تجارت خارجی داشته است.
علاوه بر این تنوع گونه های آبزیان، کیفیت بالای محصولات دریایی باعث شده که تقاضای جهانی برای واردات ماهی از ایران افزایش یابد و کشورهای مختلفی انواع ماهی های خوراکی را از این کشور وارد کنند.
به طور کلی اصلی ترین خریداران ماهی ایران کشورهای همسایه و همچنین کشورهای اروپایی و آسیایی هستند که بخش گسترده ای از بازار صادراتی آبزیان ایران را به خود اختصاص می دهند.
تجارت صادرات ماهی از ایران به دیگر کشورها همواره تجارتی پرسود بوده است اما برای انجام آن چالش ها و موانعی وجود دارد که به عنوان صادر کننده باید به آنها توجه ویژه ای داشته باشید.
بدین خاطر در ادامه این مطلب قرار است در مورد شرایط، مدارک لازم و مراحل صادرات انواع ماهی از ایران به دیگر کشورها توضیحاتی را ارائه دهیم تا تمامی سوالات و ابهامات شما در این زمینه برطرف شوند.
انواع ماهی های صادراتی ایران
در ایران انواع مختلف ماهی های خوراکی به منظور صادرات به کشورهای دیگر صادر می شوند. لیست کلی این ماهی ها به شرح زیر می باشد:
- ماهی تن
- ماهی قزل‌آلا
- ماهی کپور
- ماهی هامور
- ماهی کیلکا
- ماهی سفید
۱. صادرات ماهی تن
ماهی تن مهم ترین و پردرآمدترین گونه صادراتی ایران است.
این ماهی در آب های عمیق خلیج فارس و دریای عمان صید می شود و به دلیل کیفیت گوشت و مصرف گسترده در صنایع کنسروسازی از بازار جهانی بسیار بزرگی برخوردار می باشد. کشورهای آسیای شرقی به ویژه ژاپن، کره جنوبی و چین از اصلی ترین واردکنندگان تن ایران هستند. همچنین بخش قابل توجهی از این محصول به کشورهای اروپایی صادر می گردد.
۲. صادرات ماهی قزل آلا
قزل آلا نیز مهم ترین ماهی پرورشی ایران محسوب شده و سهم بالایی از صادرات غیرنفتی آبزیان را به خود اختصاص می دهد. صادرات ماهی قزل آلا بیشتر به عراق، امارات و برخی کشورهای اروپایی از جمله آلمان و روسیه انجام می گیرد.
۳. صادرات ماهی کپور
کپور جزو ماهی های پرورشی پرتقاضاست که در استان های شمالی و جنوبی ایران پرورش داده می شود. مقاصد اصلی صادرات ماهی کپور نیز کشورهای عراق، افغانستان و کشورهای آسیای میانه هستند.
۴. صادرات ماهی هامور
اهی هامور یکی از ماهی های محبوب آب های خلیج فارس است که به دلیل بافت لطیف گوشت و طعم خاص در رستوران های لوکس کشورهای عربی تقاضای بالایی دارد.
این ماهی عمدتا به کشورهای امارات، کویت و قطر صادر می گردد. لازم به ذکر است که ایران با داشتن ذخایر طبیعی در آب های جنوبی یکی از صادرکنندگان اصلی هامور در منطقه محسوب می شود.
۵. صادرات ماهی کیلکا
ماهی کیلکا با سهم مهمی که در صنایع غذایی دارد غالبا به صورت تازه، دودی یا به شکل پودر ماهی به کشورهای حاشیه دریای خزر، روسیه و گرجستان صادر می گردد.
این ماهی علاوه بر مصرف خوراکی، در صنایع دامی و طیور نیز کاربرد گسترده‌ای دارد و همین موضوع ارزش صادراتی آن را افزایش داده است.
۶. ماهی سفید
ماهی سفید از گونه های بومی دریای خزر بوده و به دلیل محدودیت در صید و ذخایر طبیعی، میزان صادرات آن نسبت به سایر گونه ها کمتر است. با این وجود این ماهی به دلیل ارزش غذایی و طعم منحصر به فردش به کشورهای همسایه دریای خزر و بخشی از بازار اروپا صادر می شود.
صادرات این ماهی بیشتر به شکل تازه یا منجمد انجام شده و مشتریان خاص خود را دارد.
بهترین کشورها برای صادرات ماهی از ایران
ماهی های ایران به دلیل تازگی بالا، طعم طبیعی و کیفیت پروتئینی ممتاز در بازارهای جهانی محبوبیت زیادی دارند و از همین رو به کشورهای مختلفی صادر می شوند. از جمله مهم ترین کشورها عبارتند از:
- چین
- امارات متحده عربی
- روسیه
- عمان
- اتحادیه اروپا (بخصوص کشورهای اسپانیا و ایتالیا)
قوانین و شرایط صادرات ماهی
صادرات ماهی به دلیل حساسیت این محصول و الزامات بین المللی نیازمند رعایت مجموعه ای از قوانین و استانداردهای تجاری است.
صادرکنندگان این محصول غذایی باید علاوه بر آماده سازی محصول با کیفیت مدارک و مجوزهای لازم را نیز تهیه کنند تا فرآیند حمل و ترخیص کالا از گمرک بدون مشکل انجام شود.
مهم ترین شرایط صادرات ماهی به طور کلی به شرح زیر می باشد:
- اخذ مجوزهای بهداشتی و دامپزشکی: تمامی محموله های ماهی باید تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور قرار گرفته و گواهی سلامت دریافت کنند.
- رعایت استانداردهای بسته بندی: استفاده از بسته بندی های بهداشتی مقاوم در برابر رطوبت و مطابق با استانداردهای بین المللی الزامی است.
- اخذ مجوز صادراتی از سازمان های مربوطه: ثبت سفارش و دریافت مجوزهای صادراتی از وزارت صمت یا سازمان شیلات ایران ضروری است.
- رعایت قوانین صادراتی کشور مقصد: هر کشور واردکننده ممکن است شرایط خاصی برای واردات ماهی داشته باشد مانند محدودیت نوع گونه یا الزامات قرنطینه ای.
- بیمه و حمل و نقل استاندارد: به دلیل فسادپذیری بالا ماهی باید با کانتینرهای یخچال دار و تحت پوشش بیمه حمل شود.
مراحل صادرات ماهی
صادرات ماهی تنها به معنای بسته بندی و ارسال محصول به کشور مقصد نیست بلکه یک زنجیره چندمرحله ای است که از انتخاب نوع ماهی و رعایت استانداردهای بهداشتی آغاز شده و تا تحویل نهایی در کشور مقصد ادامه دارد.
این فرآیند شامل بررسی قوانین کشور وارد کننده، اخذ مجوزهای لازم، رعایت اصول نگهداری سرد و زنجیره تأمین، عقد قراردادهای تجاری و در نهایت حمل و نقل بین المللی می شود و بروز هر خطایی در یکی از این مراحل می تواند کل محموله را متوقف نموده و یا حتی باعث ضرر مالی گردد.
بنابراین صادرات موفق ماهی نیازمند دقت، آگاهی از مقررات بین المللی، هماهنگی با گمرک و رعایت سختگیرانه استانداردهای سلامت غذایی می باشد.
به طور کلی مراحل و نحوه صادرات ماهی از ایران شامل موارد زیر است:
- تحقیق و بررسی بازار هدف
- انتخاب نوع ماهی و آماده سازی محصول
- اخذ مجوزها و گواهی های لازم
- بسته بندی و برچسب گذاری
- عقد قرارداد و امور مالی
- حمل و نقل داخلی تا پایانه صادراتی
- امور گمرکی و ترخیص کالا در کشور مبدأ
- حمل و نقل بین المللی به کشور مقصد
- امور گمرکی و ترخیص کالا در کشور مقصد
سود صادرات ماهی چقدر است؟
سود صادرات ماهی مستقیما از تفاوت قیمت خرید داخلی با قیمت فروش در بازارهای جهانی قابل به دست می آید و می توان به یک درصد حدودی و قابل محاسبه رسید.
در بسیاری از کشورها مانند ژاپن، چین و کشورهای اروپایی، تقاضا برای ماهی تازه و منجمد بسیار بالاست و همین موضوع باعث می شود که قیمت فروش حداقل دو تا سه برابر بازار ایران باشد.
نکته مهم اینکه اگر ماهی به شکل خام صادر شود سود حاصله کمتر خواهد بود اما وقتی محصول فرآوری شود (فیله، بسته بندی و انجماد استاندارد) ارزش افزوده بالاتری را برای صادر کننده ایجاد خواهد کرد.
علاوه بر اینها نرخ ارز نقش مهمی و مستقیمی در سود به دست آمده دارد و می تواند منجر به کاهش یا افزایش سود صادرات ماهی شود. در کنار این موارد نیز می توان به معافیت مالیاتی صادرات و کاهش محدودیت های گمرکی اشاره کرد که می تواند منجر به کاهش هزینه های صادرات و افزایش سودآوری شود.
بهترین روش حمل و نقل برای صادرات ماهی چیست؟
انتخاب بهترین روش حمل و نقل برای صادرات ماهی به طور کلی به نوع محصول، کشور مقصد و زمان تحویل بستگی دارد.
برای صادرات ماهی تازه که باید در کوتاه ترین زمان ممکن به دست خریدار برسد استفاده از روش حمل هوایی بهترین گزینه است زیرا هم سرعت بالایی دارد و کیفیت گوشت ماهی را حفظ می کند.
اما برای ماهی های منجمد و فرآوری شده روش حمل و نقل دریایی بهترین و مقرون به صرفه ترین گزینه محسوب می شود.
در واقع به واسطه حمل بار کانتینر یخچالی در مسیرهای طولانی امکان حفظ دما و ماندگاری ماهی ها فراهم می شود و با استفاده از این کانتینرها می توان حجم زیادی از این محصول را بدون نگرانی از فاسد شدن به سراسر نقاط دنیا ارسال کرد.
در برخی موارد نیز برای صادرات انواع ماهی ترکیب روش های حمل زمینی، دریایی یا هوایی به کار گرفته می شود تا هم زنجیره سرد قطع نشود و هم اینکه کالا بدون افت کیفیت به بازار مقصد برسد.
سوالات متداول درباره صادرات ماهی
بیشترین صادرات ماهی ایران به کدام کشور انجام می شود؟
بیشترین سهم صادرات ماهی ایران متعلق به کشور چین است. علاوه بر چین، امارات، روسیه و کشورهای حوزه خلیج فارس نیز از دیگر مقاصد صادراتی ماهی های ایران هستند.
بهترین ماهی ها برای صادرات از ایران کدامند؟
بهترین ماهی های ایرانی برای صادرات به کشورهای دیگر عبارتند از ماهی یال اسبی، کفال، هامور، سفید و قزل آلا.
