کالای خطرناک به طور کلی موادی هستند که می توانند منجر به آلودگی و آسیب رسانی به افراد و محیط اطراف شوند.
کالاهای خطرناک به دلیل ماهیت خطرسازشان ممکن است باعث آتش سوزی، انفجار، آلودگی محیطی و مشکلات پرخطر دیگری گردند و از همین رو حمل و نقل و جابجایی آنها نیازمند دقت و توجه ویژه ای است.
شناخت دقیق این مواد خطرناک و آگاهی از مقررات مربوط به حمل و نقل آنها برای تاجران و بازرگانان از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.
از همین رو در این مقاله علاوه بر معرفی انواع کالای خطرناک، روش های حمل و نقل این مواد و مقررات و قوانین مربوط به حمل آنها را بررسی خواهیم کرد.
لیست کالاهای خطرناک
کالاهای خطرناک با توجه به ویژگی ها و خطرات بالقوه ای که دارند به ۹ دسته اصلی تقسیم بندی می شود. کلاس بندی کالاهای خطرناک عبارتند از:
- مواد منفجره
- گازها
- مایعات قابل اشتعال
- جامدات قابل اشتعال
- مواد اکسید کننده
- مواد سمی و عفونی
- مواد رادیو اکتیو
- مواد خورنده
- سایر کالاهای خطرناک
در ادامه هر یک از کلاس های مواد خطرناک را به صورت دقیق بررسی می نماییم.
۱. مواد منفجره
مواد منفجره یکی از طبقه بندی های مواد خطرناک است که با ایجاد واکنش شیمیایی منفجر می شوند و می توانند آسیب های جدی به محیط اطراف وارد کنند.
این مواد به ۸ کلاس تقسیم می شوند که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند:
- باروت: قدرت انفجار بالایی دارد و به راحتی منفجر می شود.
- ترکیبات نیتراتی: قدرت انفجار کمتری نسبت به باروت دارند و هنگام انفجار بخارهای سمی تولید می کنند.
- ترکیبات نیتروژنی: انفجار این مواد باعث پرتاب شدن قطعات می شود.
- ترکیبات کلرورها: این ترکیبات با شدت بالا می سوزند و دودهای غلیظ تولید می کنند.
- سوزاننده ها: سوزاننده ها قدرت انفجار کمی دارند اما هنگام سوختن مواد سمی تولید می کنند.
- مهمات: این مواد برای انفجار به شعله و حرارت نیاز دارند و خطر انفجار آنها کمتر است.
- مواد آتش زا: این کالاهای خطرناک برای انفجار به شعله و حرارت نیاز دارند و خطر انفجار آن ها در سطح گسترده کم است.
- مواد منفجره رادیولوژیکی: این نوع مواد نیز خطر رادیولوژیکی دارند و در هنگام انفجار قطعات آنها پرتاب می شوند.
۲. گازهای قابل اشتعال
گازها دومین دسته از کالاهای خطرناک هستند که در ۳ دسته مختلف طبقه بندی می شوند:
- گازهای قابل اشتعال: این گازها شامل گازهایی مانند هیدروژن، بوتان، استیلن و پروپان هستند که در ترکیب با هوا، ترکیبات قابل اشتعال ایجاد می کنند.
- گازهای غیر قابل اشتعال و غیر سمی: این گازها نظیر نیتروژن مایع، دی اکسید کربن، نئون و هلیم در حالت مایع سرد شده اند و هیچ خطری از نظر اشتعال یا مسمومیت ندارند.
- گازهای سمی: در صورت استنشاق این دسته از گازها مانند متیل برومید، آمونیاک، منواکسید کربن و دی اکسید سولفور، امکان مسمومیت و حتی مرگ وجود دارد. همچنین این گازهای سمی ممکن است خطراتی مانند اشتعال، اکسید شوندگی و خورندگی را نیز به همراه داشته باشند.
۳. مایعات قابل اشتعال
مایعات قابل اشتعال دسته دیگری از مواد خطرناک هستند که در دمای پایین بخار تولید می کنند و به راحتی مشتعل می شوند. این مایعات در دمای ۶۰ درجه سانتیگراد یا کمتر بخار قابل اشتعالی تولید می نمایند که با یک جرقه یا شعله، آتش می گیرند. روغن جلا، رنگ و لاک نمونه هایی از مایعات قابل اشتعال هستند.
۴. جامدات قابل اشتعال
مواد جامد خطرناک را می توان به سه دسته مختلف تقسیم می کرد. این جامدات خطرناک عبارتند از:
- جامدات قابل اشتعال: این مواد به راحتی با یک اصطکاک ساده مشتعل می شوند. کبریت، گوگرد، سلولوئید و اسید پیکریک در این دسته قرار می گیرند.
- جامدات خود اشتعال: این مواد در تماس با هوا، گرم و شعله ور خواهند شد. برخی از نمونه های این مواد شامل فسفر زرد یا سفید، زغال و پنبه می باشد.
- جامدات خطرناک در تماس با آب: این مواد خطرناک در تماس با آب، گازهای قابل اشتعال تولید می کنند و یا مشتعل می شوند. برخی از این مواد جامد شامل کاربید کلسیم، فسفید آلومینیوم، سدیم و پتاسیم هستند.
۵. مواد اکسید کننده
مواد اکسید کننده شامل ۲ دسته اکسید کننده ها و پراکسیدهای آلی هستند. جزئیات این کالاهای خطرناک به شرح زیر می باشد:
- اکسید کننده ها مواد شیمیایی هستند که خودشان آتش نمی گیرند اما با آزاد کردن اکسیژن باعث اشتعال مواد دیگر می شوند. نیترات آمونیوم، کلرات کلسیم، نیترات پتاسیم و سفیدکننده ها از جمله اکسید کننده ها هستند.
- پراکسیدهای آلی نیز مواد آلی ناپایداری هستند که به راحتی تجزیه شده و با یک شعله خارجی به سرعت مشتعل می شوند. این مواد از مشتقات پراکسید هیدروژن هستند و واکنش آنها با مواد دیگر می تواند خطراتی ایجاد کند. بنزوئیل پروکساید و متیل اتیل کتون پروکساید از جمله پراکسیدهای آلی می باشند.
۶. مواد سمی و عفونی
مواد سمی یکی دیگر از کالای خطرناک هستند که در تماس با گرما گازهای سمی تولید می کنند. نکته مهم اینکه تماس داشتن، استنشاق و خوردن این مواد می تواند باعث مسمومیت شود.
مواد عفونی نیز شامل عوامل بیماری زا مانند ویروس و باکتری هستند که می توانند در انسان و حیوان بیماری ایجاد کنند. برخی از این مواد تنها باعث بیماری خفیف خواهند شد در حالی که برخی دیگر خطرناک تر هستند و می توانند منجر به مرگ شوند.
۷. مواد رادیو اکتیو
مواد رادیواکتیو یکی از مهم ترین کالاهای خطرناک به حساب می آیند که منجر به تولید تشعشعات رادیو اکتیو مانند آلفا، بتا و گاما می شوند. این تشعشعات بسیار خطرناک بوده و می توانند به سلامت انسان آسیب جدی وارد کنند. به همین دلیل، حمل و انبار این مواد باید با دقت بسیار بالا انجام گیرد.
مواد خورنده
مواد خورنده موادی هستند که می توانند به بافت های زنده آسیب جدی وارد کنند یا فلزات را از بین ببرند. برخی از این مواد همچنین بخارات سوزش آوری تولید می کنند که می توانند چشم، مجاری تنفسی و پوست را بسوزانند
. مواد خورنده معمولا اسیدی یا قلیایی هستند و در برخی موارد می توانند خواص آتش زا یا اکسید کنندگی نیز داشته باشند.
سایر کالاهای خطرناک
کالای خطرناک گروه نهم شامل موادی است که در هیچ یک از هشت گروه قبلی قرار نمیگیرد اما در حین حمل و نقل می تواند خطراتی ایجاد کند. به عنوان مثال مایعات و جامدات بیهوش کننده در این کلاس بندی از کالای خطرناک قرار می گیرند.
مقررات حمل کالای خطرناک
حمل و نقل کالاهای خطرناک تنها با رعایت ضوابط آیین نامه حمل کالای خطرناک و قوانین موجود مجاز و امکان پذیر می باشد. مهم ترین مقررات مربوط به حمل این کالاها به شرح زیر است:
- فرستنده باید حمل کننده را از نوع خطر و اقدامات احتیاطی لازم آگاه کند.
- شرکت های حمل و نقل باید سیستم مقابله با خطرات را در وسایل نقلیه حامل مواد خطرناک تعبیه کنند.
- کالاهای خطرناک بر اساس نوع و خطرات مربوطه به دسته های مختلف تقسیم بندی می شوند و هر دسته باید طبق قوانین خاص خود حمل و جابجا شوند.
- کالای خطرناک باید به گونه ای بسته بندی و برچسب گذاری شود که خطرات آنها کاملا مشخص گردد.
- برای حمل این کالاها به مجوزها و مدارک خاصی مورد نیاز است که توسط سازمان های مربوطه صادر می شوند.
- برای حمل کالای خطرناک باید متناسب با خطری که دارد از وسایل حمل و نقل مناسب و مجهز به امکانات ایمنی استفاده کرد تا خطر وقوع حوادث به حداقل برسد.
- کارکنان درگیر در حمل و نقل این کالاها باید آموزش های لازم را دیده باشند تا بتوانند هنگام وقوع خطر، روشهای ایمنی مناسبی را به کار گیرند.
- در صورت وقوع حادثه یا نقض قوانین حمل کالاهای خطرناک باید به سازمان های مربوطه گزارش داده شود.
از طرفی هزینه حمل و نقل کالای خطرناک به دلیل خطرات زیادی که به همراه دارد بیشتر از هزینه حمل سایر محموله ها می باشد. لذا قبل از حمل این کالاها لازم است که در ابتدا از شرکت های حمل و نقل بین مشاوره گرفته شود و استعلام نرخ حمل دریایی براساس شرایط و ماهیت بار به طور دقیق و کامل انجام گیرد.
روش حمل کالاهای خطرناک
کالاهای خطرناک برای حمل و نقل و جابجایی نیازمند رعایت یکسری اصول مشخص هستند و از همین رو از طریق حمل دریایی، هوایی و زمینی با دقت کامل و در شرایط مخصوصی به مقصد حمل و منتقل می شوند. انواع روش های حمل کالای خطرناک شامل موارد زیر است:
- حمل دریایی: روش حمل و نقل دریایی برای حمل مواد خطرناک به مقاصد دور و با استفاده از کشتی ها به کار می رود. حمل کالای خطرناک با کشتی به دلیل بسته بندی مناسب و استاندارد و رعایت قوانین IMDG روشی ایمن محسوب می شود.
- حمل و نقل هوایی: روش ارسال هوایی برای حمل سریع کالاهای خطرناک به مقصد و با استفاده از هواپیما انجام می شود. رعایت قوانین IATA (انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی) برای حمل و نقل کالاهای خطرناک در این روش الزامی می باشد.
- حمل و نقل زمینی: این روش برای حمل کالای خطرناک در داخل و خارج کشور و با استفاده از وسایل نقلیه جاده ای (کامیون ها) و ریلی (قطارها و واگن ها) به کار گرفته می شود. رعایت قوانین ADR (مقررات حمل و نقل جاده ای) و RID (مقررات حمل و نقل راه آهن) برای این روش ضروری است.
سوالات متداول درباره کالاهای خطرناک
طبقه بندی کالاهای خطرناک بر اساس مجموعه ای از معیارها صورت می گیرد که این معیارها شامل خواص فیزیکی و شیمیایی، پتانسیل آتش سوزی و انفجار، سمیت، اثرات زیست محیطی و خطرات احتمالی آنهاست.
به طور کلی علائم و نشانه هایی که روی بسته بندی کالاهای خطرناک قرار می گیرند شامل نمادها و عبارت های خاص، شماره های شناسایی، نمادهای خطر و اطلاعات ایمنی هستند.
حمل و نقل مواد خطرناک به دلیل حساسیت بالا در جابجایی و رعایت موارد امنیتی نیازمند رعایت اصول و برخورداری از مجوزهای مورد نیاز برای حمل این نوع از بارهاست. شما کاربران گرامی جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید با شماره ۲۲۹۱۳۵۲۶-۰۲۱ تماس بگیرید.