صادرات فولاد یکی از شاخه های حیاتی تجارت بین الملل است و نقش مهمی در رشد اقتصادی و ارزآوری کشور دارد.
ایران با دارا بودن منابع غنی سنگ آهن و ظرفیت تولید بالا توانسته جایگاه خود را در بازارهای جهانی تثبیت کند و این ماده ارزشمند را در حجم و تعداد بالا به کشورهای دیگر دنیا صادر نماید.
فولاد به عنوان کالایی استراتژیک در صنایع مختلف از جمله ساختمان، خودروسازی و زیرساخت های صنعتی کاربرد دارد و از همین رو کشورهای مختلفی خواهان واردات آن از ایران هستند.
صادرات فولاد جزو پرسودترین مواد صادراتی غیرنفتی ایران است و حاشیه سود بالایی برای صادر کنندگان آن به همراه دارد.
با این وجود در طی مسیر صادرات با چالش هایی نظیر نوسان قیمت جهانی، قوانین گمرکی، هزینه حمل و نقل و رقابت شدید با تولیدکنندگان دیگر همراه است که می تواند فرآیند صادرات را با مشکلات و موانعی روبرو کند.
صادرات فولاد ایران به کدام کشورهاست؟
صادرات فولاد ایران طی سال های اخیر با رشد قابل توجهی همراه بوده و نقش مهمی در اقتصاد غیرنفتی کشور داشته است. در این بین کالاهایی مانند میلگرد، بیلت و کنسانتره آهن بیشترین سهم صادرات را در بین محصولات فولادی داشته اند.
به طور کلی مهم ترین مقاصد صادراتی فولاد ایران عبارتند از:
عراق
ارمنستان
ترکیه
گرجستان
چن
هند
کشورهای آفریقایی
میزان صادرات فولاد ایران چقدر است؟
صادرات فولاد ایران طی سال های اخیر نوسانات قابل توجهی داشته و تحت تأثیر عواملی چون شرایط بازار جهانی، محدودیت های بین المللی، نوسانات نرخ ارز و میزان تولید داخلی قرار گرفته است.
بررسی آمار رسمی نشان می دهد که ایران در سال ۲۰۲۳ توانسته جایگاه قابل قبولی در میان صادرکنندگان فولاد جهان داشته باشد اما در سال ۲۰۲۴ با کاهش نسبی حجم صادرات مواجه شده است.
برای سال ۲۰۲۵ نیز اگرچه آمار کامل هنوز منتشر نشده، گزارش های دوره‌ای از رشد صادرات در ماه‌های ابتدایی حکایت دارد.
جدول زیر مروری شفاف بر روند ۱۲ ماهه صادرات فولاد ایران از ۲۰۲۳ تا ۲۰۵ را ارائه می دهد.
سال | میزان صادرات (میلیون تن) |
۲۰۲۳ | ۱۲.۳ |
۲۰۲۴ | ۱۰.۸ |
۲۰۲۵ | - |
انواع فولاد صادراتی ایران
ایران یکی از قطب های مهم تولید و صادرات فولاد در منطقه است و محصولاتش به دلیل کیفیت مطلوب، قیمت رقابتی و تنوع بالا در بازارهای مختلف جهانی جایگاه ویژه ای دارد.
فولاد صادراتی ایران هم شامل محصولات نیمه ساخته (مثل بیلت و اسلب) و هم محصولات نهایی (مانند میلگرد، ورق و تیرآهن) می شود. همچنین صادرات آهن اسفنجی و فولادهای آلیاژی به کشورهای در حال توسعه و صنعتی نیز سهم مهمی در درآمدهای غیرنفتی ایران ایفا می کنند.
در ادامه درباره انواع فولاد صادراتی ایران بیشتر توضیح می دهیم.
۱. صادرات بیلت فولادی
بیلت از اصلی ترین محصولات نیمه ساخته ایران است که برای تولید مقاطع طویل مثل میلگرد، نبشی و تیرآهن استفاده می شود. به دلیل خلوص بالا و کیفیت مناسب، بیلت ایرانی در کشورهایی چون عراق، ترکیه و امارات مشتریان ثابت دارد. این محصول، پایه بسیاری از محصولات نهایی فولادی بوده و تقاضای صادرات آن به کشورهای دیگر همواره رو به رشد است.
۲. صادرات اسلب فولادی
اسلب فولادی نوعی محصول تخت نیمه ساخته است که بیشتر برای تولید ورق های فولادی کاربرد دارد. کارخانه های بزرگی مثل فولاد مبارکه سهم زیادی در تولید و صادرات این محصول دارند. اسلب ایرانی به دلیل سطح یکنواخت، کیفیت ذوب مناسب و ترکیب شیمیایی استاندارد، در بازارهای شرق آسیا و چین خریداران زیادی دارد.
۳. صادرات میلگرد
میلگرد پرمصرف‌ترین محصول صادراتی ایران در حوزه ساخت و ساز است. کشورهایی مانند عراق، افغانستان، ارمنستان و گرجستان مهم ترین واردکنندگان میلگرد ایران هستند. قیمت رقابتی و کیفیت پایدار باعث شده میلگرد ایرانی در بازارهای منطقه ای جایگزین محصولات اروپایی و چینی شود.
۴. صادرات ورق فولادی
ورق فولادی در دو نوع گرم و سرد تولید می شود و ایران بخش بزرگی از نیاز بازارهای خارجی را در این حوزه تأمین می کند. صادرات ورق به دلیل کاربرد گسترده سهم قابل توجهی از تجارت فولاد ایران را تشکیل می دهد و کاربرد فراوانی دارد. کشورهایی مانند ترکیه، چین و برخی کشورهای آسیایی مشتریان اصلی و همیشگی آن هستند.
۵. صادرات تیرآهن و پروفیل
تیرآهن و پروفیل فولادی از جمله محصولات صادراتی ایران هستند که در ساخت و سازهای سنگین و سبک مورد استفاده قرار می گیرند. ایران با بهره‌گیری از خطوط نورد پیشرفته توانسته این محصولات را مطابق با استانداردهای بین المللی تولید کند. تقاضای بالا در کشورهای همسایه و وجود پروژه های عمرانی باعث افزایش صادرات تیرآهن و پروفیل ایران شده است.
۶. صادرات آهن اسفنجی (DRI)
ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان آهن اسفنجی در جهان است. این محصول به عنوان ماده اولیه در تولید فولاد خام کاربرد دارد و نقش مهمی در زنجیره تولید فولاد ایفا می کند. کیفیت بالای آهن اسفنجی ایرانی و دسترسی گسترده به منابع سنگ‌آهن، باعث شده تقاضای آن در کشورهایی مانند هند، چین و کشورهای حوزه خلیج فارس بالا باشد.
۷. صادرات شمش فولادی (Ingot)
شمش فولادی از دیگر محصولات پایه ای صادرات ایران است که در صنایع نورد و ذوب کاربرد دارد. این محصول به دلیل سادگی تولید و استفاده به عنوان ماده اولیه در بسیاری از فرآیندهای فولادی، جایگاه ویژه ای در بازارهای صادراتی دارد. این شمش فولادی عمدتا به کشورهای تایلند، اندونزی، ترکیه، عمان، چین، امارات، غنا و عراق صادر می شود.
۸. صادرات فولاد آلیاژی و مخصوص
فولاد آلیاژی در صنایع استراتژیک مانند نفت و گاز، پتروشیمی، خودروسازی و ساخت تجهیزات صنعتی به کار می‌رود. ایران با توسعه خطوط تولید فولادهای خاص توانسته بخشی از نیاز بازارهای منطقه را تأمین کند. صادرات فولاد آلیاژی بیشتر به کشورهای صنعتی مانند آلمان، اسپانیا، ایتالیا، پرتغال، جمهوری چک، هلند و کره جنوبی انجام می شود.
مدارک و اسناد لازم برای صادرات فولاد
تجار و بازرگانان برای صادرات فولاد نیازمند آماده سازی مجموعه ای از مدارک قانونی و تجاری هستند تا روند حمل، ترخیص کالا از گمرک و ثبت سفارش در کشور مقصد بدون مشکل انجام شود.
این اسناد علاوه بر ایجاد شفافیت، باعث تسهیل در امور گمرکی، بانکی و حمل و نقل می شوند.
به طور کلی مدارک و اسناد لازم برای صادرات فولاد ایران عبارت است از:
- کارت بازرگانی معتبر صادرکننده
- پروفرما اینویس (پیش فاکتور)
- فاکتور نهایی فروش (Commercial Invoice)
- بارنامه حمل و نقل (Bill of Lading یا CMR)
- گواهی مبدأ (Certificate of Origin)
- گواهی بازرسی کیفیت (Inspection Certificate)
- بیمه نامه حمل محموله (Cargo Insurance)
- اظهارنامه گمرکی صادرات
مراحل صادرات فولاد
مراحل صادرات فولاد از ایران ترکیبی از فرآیندهای حقوقی، تجاری، گمرکی و لجستیکی است. این پروسه باید به ترتیب و با دقت تمام پیگیری شود تا روند صادرات با موفقیت انجام گیرد.
به طور کلی مراحل صادرات فولاد ایران شامل موارد زیر می شود:
- بررسی بازار هدف و نیازسنجی مشتریان
- اخذ مجوزهای لازم و ثبت در سامانه های صادراتی
- تأمین و آماده سازی فولاد برای صادرات
- انعقاد قرارداد فروش و توافق تجاری
- بسته بندی، لیبل گذاری و آماده سازی محموله
- حمل و نقل داخلی و انتقال به گمرک خروجی
- تشریفات گمرکی و اظهارنامه صادراتی
- حمل بین المللی بار به سمت مقصد
- تشریفات گمرکی در مقصد
- تحویل اسناد حمل و دریافت وجه قرارداد
در ادامه در مورد هر یک از این مراحل بیشتر و کامل تر توضیح داده خواهد شد.
۱. بررسی بازار هدف و نیازسنجی مشتریان
اولین گام برای صادرات فولاد بررسی بازار هدف و نیازسنجی مشتریان است.
در واقع در این مرحله باید در ابتدا کشورهایی که بیشترین واردات فولاد را از ایران دارند شناسایی شوند. همچنین نوع محصول مورد تقاضا مثل میلگرد، ورق گرم، ورق سرد یا شمش فولاد و قیمت رقابتی نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
۲. اخذ مجوزهای لازم و ثبت در سامانه های صادراتی
در ادامه صادرکننده باید با دارا بودن کارت بازرگانی معتبر در سامانه جامع تجارت ایران ثبت نام کند.
همچنین برخی کشورها برای واردات فولاد نیاز به مجوزهایی دارند و لازم است که این مجوزها توسط صادر کننده دریافت گردد.
۳. تأمین و آماده سازی فولاد برای صادرات
در مرحله بعدی صادرکننده باید فولاد مورد نیاز را از کارخانه یا تولیدکننده داخلی خریداری کرده و آن را برای حمل و ارسال آماده سازی کند.
کیفیت و مشخصات فولاد صادراتی نیز باید دقیقا مطابق قرارداد باشد چون در غیر این صورت اختلاف کیفی می تواند موجب برگشت خوردن بار شود.
۴. انعقاد قرارداد فروش و توافق تجاری
در ادامه نوبت به انعقاد قرارداد و توافق بر سر شرایط تجاری می رسد.
به طور کلی در قرارداد صادرات فولاد مواردی مانند قیمت، شرایط پرداخت، نحوه حمل، Incoterms (مانند FOB یا CIF)، بیمه، زمان تحویل و ضمانت ها باید مشخص شود. در واقع این قرارداد مبنای حقوقی برای هرگونه اختلاف خواهد بود.
۵. بسته بندی، لیبل گذاری و آماده سازی محموله
در این مرحله از صادرات فولاد بسته بندی، لیبل گذاری و آماده سازی محموله انجام می گیرد.
محصولات فولادی معمولا در بندیل، رول یا پالت بسته بندی می شود. همچنین لیبل های مشخصات شامل وزن خالص، وزن ناخالص، شماره Heat، استاندارد تولید، کشور مبدأ و نام صادرکننده باید روی محموله درج و برچسب گذاری شوند.
۶. حمل و نقل داخلی و انتقال به گمرک خروجی
پس از بسته بندی و لیبل گذاری بارهای فولاد توسط کامیون، قطار یا کانتینر به گمرک صادراتی (مثل بندرعباس، بندر امام یا مرزهای زمینی) ارسال می شود. در این مرحله نیز بارنامه داخلی صادر خواهد شد.
۷. تشریفات گمرکی و اظهارنامه صادراتی
بعد از رسیدن بار به گمرک مبدأ نوبت به اجرای تشریفات گمرکی می رسد.
تشریفات گمرکی در مبدأ نیز شامل مراحلی است که صادرکننده باید پیش از خروج فولاد از کشور انجام دهد.
در ابتدا اظهارنامه صادراتی در سامانه EPL گمرک ثبت می شود که حاوی اطلاعات کالا، ارزش، وزن، تعرفه HS Code، مقصد و مشخصات خریدار است.
سپس مدارکی مانند کارت بازرگانی، فاکتور فروش، لیست بسته بندی، گواهی مبدأ و مجوزهای استاندارد ارائه می گردد.
در نهایت نیز پس از بررسی کارشناسان و کنترل بار ،پروانه صادراتی صادر شده و محموله مجاز به خروج از کشور خواهد شد.
۸. حمل بین المللی بار به سمت مقصد
برای صادرات فولاد دلیل وزن و حجم بالا از روش حمل و نقل دریایی استفاده می شود. این روش نسبت به دیگر روش های حمل بین المللی مقرون به صرفه تر بوده و در آن امنیت بارهای ارسالی حفظ خواهد شد.
۹. تشریفات گمرکی در مقصد
تشریفات گمرکی در مقصد شامل مراحلی است که پس از ورود فولاد به کشور خریدار انجام می شود.
در این مرحله واردکننده باید اسناد حمل، فاکتور تجاری، لیست بسته‌ب ندی و گواهی مبدأ را به گمرک مقصد ارائه دهد.
در ادامه مأموران گمرک کیفیت و کمیت محموله را با مدارک تطبیق داده و در صورت نیاز نمونه برداری یا آزمایش انجام می دهند.
سپس حقوق و عوارض گمرکی، مالیات یا تعرفه واردات پرداخت شده و پس از تأیید نهایی، کالا ترخیص و آماده تحویل به خریدار می گردد.
۱۰. تحویل اسناد حمل و دریافت وجه قرارداد
در انتها کالا رسما به شرکت حمل و نقل یا نماینده خریدار تحویل داده می شود.
در این لحظه اسناد حمل مانند بارنامه دریایی (Bill of Lading) یا بارنامه زمینی (CMR) صادر می گردد که نشان دهنده تحویل بار به حمل کننده است.
سپس صادرکننده بر اساس شرایط قرارداد (اعتبار اسنادی LC یا حواله TT) وجه خود را دریافت می کند. با تکمیل این فرآیند، عملیات صادرات فولاد خاتمه خواهد یافت.
صادرات فولاد به عراق
عراق یکی از اصلی ترین مقاصد صادراتی فولاد ایران محسوب می شود و به دلیل نیاز شدید به مواد اولیه صنعتی و پروژه های عمرانی واردات گسترده ای از ایران دارد.
عمده صادرات فولاد ایران به عراق شامل میلگرد، ورق و بیلت مورد استفاده در ساخت‌وساز شهری، راه سازی و صنایع پایین دستی است.
این مسیر صادراتی به ایران امکان می دهد که مازاد تولید داخلی را مدیریت کند و با قیمت‌های رقابتی در بازار منطقه سهم خود را حفظ نماید.
با این حال صادرکنندگان باید به محدودیت های حمل و نقل، تغییرات تعرفه ای و قوانین واردات عراق توجه داشته باشند تا ریسک های قانونی و لجستیکی نیز کاهش پیدا کند.
صادرات فولاد به ترکیه
ترکیه به عنوان یکی از کشورهای صنعتی پیشرفته منطقه تقاضای بالایی برای محصولات فولادی ایران دارد.
صادرات فولاد ایران به ترکیه نیز شامل انواع میلگرد، ورق گرم و سرد و بیلت می شود که در ساخت و ساز، ماشین آلات و تولید قطعات صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
صادرات فولاد به عمان
عمان به دلیل توسعه مستمر زیرساخت ها، وجود پروژه های صنعتی و ساخت و ساز جزو اصلی ترین واردکنندگان فولاد ایران به حساب می آید.
صادرات فولاد ایران به عمان نیز غالبا شامل ورق، میلگرد و محصولات نیمه تمام فولادی می شود که در صنایع نفت، گاز و ساختمان سازی به کار گرفته خواهد شد.
صادرکنندگان ایرانی می توانند با رعایت استانداردهای کیفی، بسته بندی مناسب و خدمات لجستیکی قابل اعتماد سهم خود را در بازار عمان حفظ کرده و بازار صادراتی فولاد ایران توسعه دهند.
صادرات فولاد به پاکستان
یکی دیگر از مقاصد صادرات فولاد ایران کشور پاکستان است.
پاکستان با رشد سریع صنعت ساخت و ساز و نیاز مداوم به فولاد به مقصدی استراتژیک برای واردات فولاد ایران تبدیل شده است.
به طور کلی فولاد صادراتی از ایران شامل بیلت، میلگرد و ورق فولادی هستند که در پروژه های عمرانی، تولید ماشین آلات و صنایع پایین دستی به کار گرفته می شوند.
مزایای صادرات فولاد
صادرات فولاد برای ایران تنها یک فعالیت تجاری نیست بلکه ابزاری مهم برای رشد اقتصادی، توسعه صنعتی و افزایش تعاملات بین المللی به شمار می رود.
این فرآیند به طور کلی باعث ورود ارز به کشور، تقویت صنایع بالادستی و پایین‌دستی و ارتقای جایگاه ایران در بازارهای جهانی می شود.
از جمله مهم ترین مزایای صادرات فولاد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش درآمد ارزی و بهبود تراز تجاری کشور
- ایجاد فرصت های شغلی در صنایع مرتبط با فولاد
- توسعه زیرساخت های صنعتی و حمل و نقل
- ارتقای برند و اعتبار بین المللی تولیدکنندگان ایرانی در بازار جهانی
- کاهش مازاد تولید داخلی و تعادل در بازار داخل
چالش های صادرات فولاد
صادرات فولاد ایران با وجود ظرفیت تولید بالا و مزایای رقابتی همواره با موانع و محدودیت هایی همراه است.
این چالش ها عموما ناشی از شرایط سیاسی، اقتصادی، زیرساختی و الزامات بازار جهانی بوده و در بسیاری مواقع باعث کاهش سهم ایران در تجارت بین المللی فولاد می‌شود.
برخی از مهم ترین چالش ها و موانع صادرات فولاد به شرح زیر می باشد:
- وجود تحریم‌های بین المللی
- نوسانات نرخ ارز
- رقابت شدید قیمتی با دیگر کشورهای صادر کننده
- سخت گیری های استانداردی و کیفیتی در کشورهای وارد کننده
جمع بندی
صادرات فولاد ایران نقش کلیدی در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور ایفا می کند و فرصتی ارزشمند برای افزایش درآمد ارزی، اشتغال زایی و ارتقای جایگاه ایران در بازارهای جهانی است.
با این حال موفقیت در این مسیر نیازمند مدیریت چالش هایی نظیر تحریم ها، نوسانات نرخ ارز، رقابت شدید جهانی، وجود محدودیت های زیرساختی و رعایت استانداردهای بین المللی می باشد.
در طی این مسیر مواردی مانند برنامه ریزی دقیق، انتخاب بازارهای هدف مناسب، تضمین کیفیت محصولات و بهره مندی از روش های حمل و نقل کارآمد می تواند ریسک های موجود را کاهش داده و سودآوری صادرات فولاد را افزایش دهد.
شما برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه صادرات فولاد و مشاوره رایگان حمل و نقل و ترخیص آن می توانید از طریق شماره های ۲۲۹۱۳۵۲۶-۰۲۱ الی ۲۹ و ۰۹۳۰۲۶۲۵۷۷۶ با کارشناسان ما در کارآمد سپندار پارس در تماس باشید.
همچنین کارشناسان ما در واتساپ سایت به صورت ۲۴ ساعته پاسخگوی تمامی سوالات و ابهامات شما در این زمینه هستند.
