بندر خشک یکی از مراکز مهم در صنعت حمل و نقل دریایی است که نقش مهمی در کاهش تراکم بنادر ساحلی و تسهیل انتقال کالاها به مقاصد داخلی دارد.
این بنادر غالبا در مناطق دور از دریا ساخته می شوند و از طریق شبکه های ریلی یا جاده ای به بنادر دریایی متصل هستند.
هدف اصلی از ایجاد بندر خشک کاهش هزینه های حمل و نقل، افزایش بهره وری و کاهش اثرات زیست محیطی است. در ادامه به بررسی کامل تر این بنادر می پردازیم و به انواع، نوع خدمات قابل ارائه و مزایا و معایب آنها اشاره می کنیم.
بندر خشک به طور کلی بندری است که برخلاف بنادر سنتی از دریا فاصله داشته و دور از آن قرار دارد.
بنادر خشک معمولا بوسیله خطوط ریلی یا جاده ای به بنادر وصل هستند و به عنوان واسط در انتقال کالا از بنادر به مقاصد داخلی یا بالعکس عمل می کنند.
بندرهای خشک با ارائه خدماتی نظیر ذخیره سازی کالا، خدمات گمرکی و تسهیلات حمل و نقل، به کاهش بار ترافیکی و زمان پردازش در بنادر دریایی کمک می کنند.
همچنین این بنادر منجر به کاهش تردد وسایل نقلیه سنگین در اطراف بندرهای مختلف شده و از همین رو مخرب کمتری بر محیط زیست خواهد گذاشت.
در یک توضیح تکمیلی اینکه این بنادر مکمل بنادر دریایی هستند و بدون اینکه فشار اضافی به زیرساخت های ساحلی وارد شود امکان پذیرش ظرفیت بیشتر محموله ها و بهره وری بالاتر را فراهم می کنند.
طبقه بندی بندر خشک
بنادر خشک با توجه به موقعیت جغرافیایی و فاصله از ساحل شامل سه مورد اصلی هستند. این موارد عبارتند از:
- بندر خشک دور از ساحل
- بندر خشک با فاصله متوسط از ساحل
- بندر خشک نزدیک به ساحل
بندر خشک دور از ساحل
این نوع بندرها در فاصله های زیادی از دریا قرار دارند و غالبا به وسیله حمل و نقل ریلی به بنادر دریایی متصل می شوند. مزیت اصلی آنها کاهش ارتباط مستقیم جاده ای با بنادر ساحلی و بهینه سازی جریان کالاهاست. این بنادر به کمک حمل بار با قطار می توانند جایگزین صدها کامیون شوند که این مورد کاهش آلودگی هوا و ترافیک جاده ای را به همراه خواهد داشت.
بندر خشک با فاصله متوسط از ساحل
این بنادر در فاصله ای مشخص از بنادر دریایی قرار دارند و معمولا به عنوان نقطه ای برای ادغام حمل و نقل ریلی و جاده ای عمل می کنند. برای مثال بندر خشک ویرجینیا با فاصله ۳۵۰ کیلومتری از ساحل قرار دارد و تمامی خدمات گمرکی در آن ارائه می شود. این نوع بنادر نقش مهمی در تسهیل عملیات حمل و نقل کانتینری به بنادر ساحلی دارند.
بندر خشک نزدیک به ساحل
این بنادر در نزدیکی بنادر ساحلی واقع شده اند و معمولا برای رفع مشکل کمبود فضای بنادر ساحلی و تسریع فرآیند حمل و نقل کالا راه اندازی می شوند. این نوع بندرها می توانند سرعت انتقال کانتینرها را تا دو برابر افزایش دهند. بندر لس آنجلس (Los Angeles) و بندر لانگ بیچ (Long Beach) نمونه های بارز از این نوع بنادر هستند.
خدمات بندر خشک چیست؟
بندر خشک مجموعه ای از خدمات متنوع را ارائه می دهد. این خدمات به طور کلی عبارتند از:
- ترخیص کالا و امور گمرکی
- ذخیره سازی و نگهداری کانتینرهای خالی یا محصولات تا زمان انتقال به مقصد
- تعمیرات و نگهداری کانتینرها
- ایجاد فضایی برای انبار محصولات و کالاها به صورت کوتاه مدت یا بلندمدت
لیست بنادر خشک ایران
کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود در تلاش است از ظرفیت های بندر خشک برای بهبود شبکه حمل و نقل بهره برداری کند. برخی از بنادر خشک در ایران که در حال تاسیس یا فعال هستند عبارتند از:
- بندر خشک آپرین (اسلامشهر)
- بندر خشک پیشگامان (مهریز)
- بندر خشک سلفچگان
- بندر خشک اصفهان
- بندر خشک ایرانشهر
- بندر خشک قزوین
- بندر خشک فرودگاه امام خمینی
- بندر خشک استان فارس
- بندر خشک خرم آباد
- بندر خشک خراسان رضوی
- بندر خشک جهرم
- بندر خشک شرق اصفهان
- بندر خشک شیراز
- بندر خشک کاروان اصفهان
- بندر خشک سیرجان
- بندر خشک سگزی
- بندر خشک یزد
- بندر خشک بافق
- بندر خشک اینچه برون
- بندر خشک خشکبیجار
- بندر خشک لارستان
- بندر خشک اصلاندوز
- بندر خشک اندیمشک
- بندر خشک پارس آباد
- بندر خشک مراغه
- بندر خشک مشکات
- بندر خشک مغان
- بندر خشک کرمان
- بندر خشک کرمانشاه
- بندر خشک رباط کریم
مزایای وجود بندر خشک
بندر های خشک با توجه به نوع خدماتی که در صنعت حمل و نقل دریایی ارائه می دهند و میزان اثرگذاری که بهبود این روش حمل دارند شامل مزیت های متعددی هستند. این مزایا را در ادامه بررسی می کنیم.
- کاهش شلوغی و ازدحام در بنادر
- افزایش سرعت جابجایی کالا
- کاهش هزینه های حمل و نقل
- کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و آلودگی هوا
- حمایت از توسعه اقتصادی مناطق داخلی
چالش های بندر خشک
بندر خشک با وجود مزیت های مختلف خود دارای چالش هایی نیز می باشد که می توان آنها را در قالب یکسری مشکلات احتمالی دسته بندی کرد. این موارد عبارت است از:
- عدم وجود زیر ساخت کافی برای اتصال به شبکه های ریلی و جاده ای
- نیاز به سرمایه گذاری بیشتر برای توسعه و گسترش تجهیزات بندر
- نیازمندی به مدیریت کارآمد برای بهبود در ارائه خدمات
- احتمال بروز تهدیدات امنیتی و قاچاق کالا
- امکان بروز مشکل در ارائه خدمات در صورت تحریم و بروز نوسانات تجاری
جمع بندی
بندر خشک به عنوان یک پایانه مدرن در شبکه حمل و نقل بین المللی نقش بسیار مهمی در بهینه سازی فرآیندهای لجستیکی دارد. این بنادر ازدحام در بنادر ساحلی را کاهش می دهند و علاوه بر این امکان ارائه خدمات متنوعی مانند گمرک، انبارداری و حمل و نقل ترکیبی را فراهم می کنند.
در مجموع وجود این بنادر باعث بهره وری بیشتر و کاهش فشار به بنادر اصلی شده و در تسهیل پروسه حمل و نقل دریایی بسیار مهم و تاثیرگذار هستند.
